Er is veel te doen rond het Spookslot in De Efteling. Voor- en tegenstanders van sloop buitelen over elkaar heen. Maar welke voorgeschiedenis kent het spookkasteel, dat door sommigen zelfs als cultureel erfgoed wordt beschouwd?

Het fundament voor het spookslot ligt in de literatuur. The Castle of Otranto (1764) wordt gezien als de eerste gothic novel, of griezelroman. Met dit werk vestigde de Britse auteur en politicus Horace Walpole een nieuw genre binnen de literatuur. Andere bekende griezelromans zijn Frankenstein (1818) van Mary Shelley, Wuthering Heights (1847) van Emily Brontë en Dracula (1897) van Bram Stoker.

De gothic novel kent verschillende griezelige elementen: één daarvan is het kasteel (als setting). Het griezelverhaal speelt zich af in en rond een kasteel, soms (schijnbaar) verlaten, soms bewoond. Het bevat vaak duistere doorgangen, valluiken, geheime kamers, donkere of verborgen trappen en verwoeste delen, die een sfeer van mysterie en spanning oproepen. In een griezelverhaal speelt de angst voor het onbekende een grote rol. Dikwijls is de plot opgebouwd rond een mysterie, zoals een verdwijning. Walpole's roman werd niet alleen in de achttiende en negentiende eeuw geïmiteerd, maar heeft tot op de dag van vandaag invloed gehad op het literaire 'griezelgenre', het korte verhaal (zoals bijvoorbeeld van Edgar Alan Poe), de film én op attractieparken.

Ruim vijftig jaar geleden startte Disney met de bouw van een Haunted Mansion in de pretparken: een spookachtig landhuis waar men kan griezelen en gruwelen. Bezoekers van de Efteling maakten in 1978 kennis met het Spookslot. Ter gelegenheid van het vijfentwintigjarig bestaan van het pretpark werd het spookslot (bouwkosten 3,3 miljoen gulden) dé grote nieuwe attractie. Met de komst ervan werd een begin gemaakt met de gestage afbouw van het Anton Pieck-tijdperk in De Efteling. Ton van de Ven, de opvolger van Pieck, verklaarde dat het publiek van het begin af aan om een dergelijke attractie had gevraagd. 'Het is niet afschrikwekkend, maar het zal jong en oud verbaasd doen staan. Het is een vijftien minuten durende show, waar duizend mensen tegelijk naar kunnen kijken. Het wordt een act waar elk spook jaloers op zou kunnen zijn' aldus Van de Ven. Dat de visie van De Efteling niet door iedereen werd gedeeld, blijkt uit een ingezonden brief in de Volkskrant waarin de schrijver stelde: 'Het sprookjesbos, de speeltuin, de roeivijver, het diorama en zo nog enkele attracties zijn al indrukwekkend genoeg voor één dag. Waarom moet er dan ook nog voor veel geld gegriezeld worden?' En: 'En de gevestigde orde maar klagen dat de jeugd op hol slaat. Het is duidelijk dat het Efteling-bestuur zich helemaal niet afgevraagd heeft waar kinderen en tieners echt behoefte aan hebben.' Ook de Brabantse Milieufederatie protesteerde omdat er voor de bouw van het spookslot, dat het uiterlijk heeft van een ruïne van een oud-Keltisch kasteel, enkele bomen werden gekapt.

De briefschrijver, die vond dat de jeugd er geen behoefte aan zou hebben, kreeg ongelijk. Jarenlang was het Spookslot de best bezochte attractie in de Efteling. Maar nu, na ruim veertig jaar dienst is het volgens de Efteling de slechtst gewaardeerde attractie van het park. Ook nu is er protest: de petitie 'Stop de sloop van het Spookslot' is eind februari 9500 keer getekend. De initiatiefnemers en ondertekenaars van de petitie noemen het gebouw onder meer 'iconisch' en 'een stukje nostalgie van ongekende waarde'. Anderen leggen uit waarom ze vinden dat Spookslot bij de identiteit van de Efteling hoort. Ook de term 'cultureel erfgoed' valt. Tevergeefs waarschijnlijk, want De Efteling heeft plannen voor een nieuwe attractie met aanpalend een hotel op de plek van het spookslot. Wat de nieuwe attractie wordt, houdt De Efteling nog geheim.

De auteur van de eerste gothic novel, Horace Walpole bouwde in de tweede helft van de achttiende eeuw een 'klein gotisch kasteel' genaamd Strawberry Hill in Twickenham, nabij Londen. Walpole wilde met zijn ontwerp laten zien wat perfecte architectuur was. Daartoe combineerde hij twee bouwstijlen: een kasteel met torens en kantelen én elementen van de gotische kathedraal, zoals glas-in-lood en ribgewelven. Strawberry Hill is een opmerkelijk bouwwerk dat een (online) bezoek zeker waard is.

Wellicht is er toch nog een toekomst voor het spookslot. In Disneyland Anaheim (Los Angeles) is afgelopen jaar de Haunted Mansion gerenoveerd. Met nieuwe draperieën, tapijten en behang is het interieur onder handen genomen, en de buitenkant is geschilderd en opnieuw beplant. Ook de Haunted Mansion in Disneyland Parijs is nog springlevend. De trend om te 'griezelen en gruwelen' lijkt nog niet voorbij.